Urban Mining: op zoek naar bouwgoud in de stad
27/09/2022
In Vlaanderen alleen al produceert de bouwsector jaarlijks 15 miljoen ton bouw- en sloopafval. Dat is het equivalent van maar liefst 40 afgebroken Empire State Buildings. Die gigantische berg afval betekent natuurlijk een potentiële goudmijn aan herbruikbare grondstoffen en materialen. De voordelen die urban mining voor het klimaat, de mens en de natuur kunnen hebben lijken voor de hand liggend, maar is het wel zo eenvoudig en voordelig als het er op het eerste gezicht uitziet? We vragen het aan 3 experten: Peter Artois: technisch directeur bij ION, Anton Maertens: medeoprichter BC Architects Studies & Materials en Sam Vandenberghe: Atelier Circuler vzw (een open werkplaats waar ze aan urban mining doen).
Wat is urban mining precies en welke technieken worden vandaag al gebruikt?
Sam: “Bij Atelier Circuler ontmantelen we alles wat geen structurele waarde heeft. Ook de zaken die al ontmanteld zij, halen we op. Dat gaat over ruwe materialen die direct hergebruikt kunnen worden en die we met zo weinig mogelijk moeite terug in de cirkel brengen.”
Anton: “Wij zien de stad als een speelterrein waar materialen aanwezig zijn die nog heel veel waarde hebben. Onze specifieke focus is onder andere aarde, omdat er bij bijna elk groot project aarde uitgegraven wordt. In Brussel bijvoorbeeld wordt er iets van 2 miljoen ton per jaar uitgegraven in België alleen is dat iets van 37 miljoen ton. Die aarde kan heel goed gebruikt worden om getransformeerd te worden in pleisters, leemstenen of stampleem.”
Peter: “Voor ons is urban mining een onderdeel van onze algemene visie rond duurzaamheid en innovatie. We integreren ook circulaire aspecten in onze bouwprojecten. De gebouwen in de stad beschouwen wij inderdaad ook al een voorraadplaats voor nieuwe grondstoffen. Dat is niet gemakkelijk, maar het is wel een uitdaging die we meer en meer moeten aangaan.”
Beïnvloedt deze nieuwe trend ook de prijs van nieuwbouw?
Anton: “De prijs van je materiaal op de totaalkost van je project is niet altijd zo gigantisch. Er is ook veel loonkost, er zijn ook veel technische installaties die soms duur zijn, dus in die zin denk ik dat het misschien een getal achter de komma is. Maar het is natuurlijk wel interessant voor onze economie als je het vanuit België of vanuit Vlaanderen bekijkt. Je recupereert lokale materialen en creëert meerwaarde en jobs. Als we onze materialen heel ver gaan halen, zoals in India en China, heeft onze economie daar niks aan.
Zijn er ook nadelen of hindernissen waar we tegenaan lopen?
Peter: “Meestal gaan we aan downcycling doen. Van baksteen of beton maakt men een minderwaardig restproduct dat men dan gebruikt als fundering voor wegen. Het is een uitdaging om daar terug een hoogwaardig product van te maken. Daar zijn certificaten en normeringen voor nodig, wat niet altijd gemakkelijk is. De herkomst van het materiaal is niet altijd gekend en ook het volume komt niet altijd overeen. Wat mij betreft mag er een soort materialenbank komen zodat we de materialen kunnen groeperen. De kleinschaligheid is vandaag nog een hinderpaal, maar dit concept gaat sowieso nog groeien.”
Heel wat gebouwen die gesloopt worden zijn oud, zijn die herbruikbare materialen genoeg van kwaliteit om opnieuw te kunnen gebruiken?
Anton: “Absoluut. Natuurlijk ben je in de bouwsector verplicht om normeringen te volgen en die juridische en administratieve kant kan vervelend zijn. Toch denk ik dat we die weg aankunnen. Daarnaast worden ondernemingen zoals Atelier Circuler steeds beter in hun werk en vergaren ze altijd maar mee kennis waardoor hun aanbod meer in lijn zal komen met wat ontwikkelaars nodig hebben. De vraag is alleen aan welke snelheid we de obstakels zullen overkomen en hoe we dit economisch haalbaar kunnen maken. Daarom is het goed dat er zeker pioniers zijn zoals bijvoorbeeld ION die er nu al voor gaan.”
Peter: “ION is zeker pionier. We steken onze nek uit en urban mining ligt in lijn met onze duurzame principes. Het feit dat we ook minder grondstoffen nodig hebben om nieuwe materialen te produceren is een positieve evolutie voor de aarde. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een traject uitgezet waarbij het wettelijk niet meer mogelijk is om zomaar een gebouw te slopen. Als je daar niet tijdig meer over na gaat denken, ga je de boot missen.”
Denk je dat er meer incentives nodig zijn vanuit de overheid om urban mining te stimuleren en te faciliteren?
Sam: “Ja, ik denk dat er nog veel gaten zitten in de wetgeving waardoor veel hergebruik juridisch niet mogelijk is. De definitie van wat afval is in België, is ook heel ruim. Elk product waar iemand zich van wil ontdoen zonder kostprijs wordt gelijkgesteld aan afval. Dat maakt het soms moeilijk om ermee aan de slag te gaan. Om een klein voorbeeld te geven: als je een bank bouwt uit paletten, ontstaat er discussie. Mag je dat zomaar verkopen? In principe mag je geen afvalproduct gaan beheren als vzw. Dat geldt dan ook voor zaken vanuit de bouw. Ondertussen mogen we wel producten hergebruiken en herbestemmen voor het origineel gebruik waardoor we toch aan de slag kunnen, maar om grote oplages te verzetten hebben we een statuut nodig dat ons in staat stelt om afvalstoffen om te zetten naar grondstoffen. Op dit moment proberen we dit statuut te verkrijgen, maar dat gaat niet zonder slag of stoot.”
Waar gaan we over 10 jaar staan met urban mining?
Sam: “Ik hoop dat het meer gangbaar wordt en dat het meer gezien wordt als de regel dan de uitzondering. Of dat er gekeken wordt voor een lastenverlaging op circulaire producten.”
Anton: “Ik denk dat dit mainstream wordt over 10 jaar. Het zal wat kleerscheuren veroorzaken, maar op dit moment is de bouwsector verantwoordelijk voor heel wat CO2-uitstoot. Urban mining kan dit sterk laten zakken waardoor klimaatdoelstellingen misschien makkelijker gehaald kunnen worden.”
Peter: “Ik sluit me daarbij aan. In principe kan er vandaag 95% gerecupereerd worden dus ik geloof zeker dat die recuperatie een vast element wordt bij een nieuw project. Er komen misschien ook verplichtingen bij nieuwbouw om met een bepaald percentage gerecycleerd materiaal te werken. Binnen 10 jaa zal dit waarschijnlijk een vast element zijn."
Recente artikels
